#altijdlente door balansventilatie in jaren '50 woning

In ons advieswerk komen we de hartekreet dagelijks tegen: “We willen van die muffe lucht én de kou in ons huis af. En als het dan ook nog energiezuiniger zou kunnen worden, zou dat helemaal fijn zijn” 

In deze casus van een typische jaren ’50 woning laten we zien hoe we dat zo gewilde #Altijdlente-gevoel introduceren.

De 0-situatie

Dit jaren ’50 huis is er er 1 uit 100-duizenden: Dat betekent enerzijds slecht geventileerd (zoals eigenlijk altijd het geval, je ruikt de muffe lucht zodra je binenstapt), maar aan de andere kant juist totaal niet luchtdicht. Het belang van luchtdichtheid leg ik in deze blog verder uit: www.plushuis.nu/kierdichting

De keuken, badkamer en WC zijn behoorlijk oncomfortabel. Uit de afzuigkap komt kou, via het kiepraampje in de WC ook, en via de afzuigventilator in de badkamer komt ook koude lucht. In de slaapkamer wordt met het raam open geslapen op een elektrische deken. In de woonkamer tenslotte is met onze luchtsensor meetbaar te veel CO2 om gezond in te kunnen wonen.

Een verre van gewenste situatie, kortweg gezegd: “Plushuis, help!”

Onze aanpak

Normaliter voeren we als stevige basis voor een verbeterplan een 0-analyse uit met een blowerdoortest en thermografische opnames.

Omwille van de voortgang en omdat het ambitieniveau wat lager lag dan “all-the-way" naar Plushuis-niveau is besloten om alleen een plan te maken voor balansventilatie en kierdichtende maatregelen. Harde randvoorwaarde voor goed werkende balansventilatie is nl. dat tegelijkertijd de luchtdichtheid (flink) wordt verbeterd, anders gaat het echt niet werken. Zie ook deze blog: www.plushuis.nu/balansventilatie

Hoeveel lucht moet er van en naar elke ruimte?

Het bouwbesluit uit 2012 schrijft voor nieuwbouw minimaal 25 m3/h voor een slaapkamer voor, ook als dat een 2-persoons slaapkamer is. Dit is onvoldoende voor een gezonde woning.

Wat is welk gezond? In het artikel 'Beter slapen: impact luchtkwaliteit en ventilatie op de slaapkwaliteit"1) in het TVVL-magazine van juli 2019 wordt een goed inzicht gegeven in het belang van goede ventilatie voor de gezondheid van de bewoners. 

Op basis van uitgebreid literatuuronderzoek komen de auteurs met een voorstel prestatie-eisen voor de luchtkwaliteit in de ademzone bij slapen. Ze maken daarbij onderscheid in 2 kwaliteitsklassen A en B. 

Advieswaarde klasse A

CO2-concentratie < 800 PPM

Luchttoevoer per persoon ≥ 36 m3/h

Advieswaarde klasse B

CO2-concentratie < 950 PPM

Luchttoevoer per persoon ≥ 25 m3/h

In de praktijk zien we dat door ons zorgvuldige ontwerp van de ventilatie en de aandacht voor een goede uitvoering in elk Plushuis aan de eisen van klasse A wordt voldaan. 

Omdat  het aantal ventielen dat we hier "eenvoudig" kunnen plaatsen in de woonkamer beperkt is tot 2 zetten we in deze casus in op een luchtkwaliteit voor de woonkamer volgens klasse B. Voor de beide slaapkamers is wel klasse A haalbaar.

Het ventilatieplan met ventilatiebalans 

In de ventilatiebalans breng je aanvoer in balans met de afvoer. Je kunt er bij sommige WTW-units nog voor kiezen om het huis iets op onderdruk of juist overdruk te zetten. Bij overdruk weet je bijv. zeker dat alle lucht via je filters gaat, ook als je bijv. in zomer je slaapkamerramen open hebt (dat mag!), zie ook de eerder genoemde blog over balansventilatie.

Die overdruk is ook erg prettig als je in de winter last hebt van houtkachelstokende buren of in de zomer BBQ’s en dergelijke fijnstof-ellende. Zie ook deze blog: www.plushuis.nu/Fijnstof

Pas hiermee echter op! Zeker bij niet extreem goed kierdicht gemaakte woningen zoals in deze casus druk je ook vochtige lucht door kieren via luchtlekken in de constructie het huis uit. Dat geeft gerede kans op bouwfysische problemen, denk aan houtrot in de constructie. We kijken altijd per geval of dit verstandig is. Bij twijfel geldt "kies voor de exacte balans van in- en uitvoer". 

We zijn voor het ventilatieplan uitgegaan van een bezetting met 1 persoon per slaapkamer. 

Aan- en afvoer in stand 2 nominaal:

- Aanvoer 2 slaapkamers elk 36 m3/h (later is dit eenvoudig uit te breiden naar 72 m3/h per slaapkamer), samen 72 m3/h

- In badkamer afgezogen: 52 m3/h

- Netto overstroom door trapgat: 20 m3/h

- In WC en kelder afgezogen: 25 m3/h

- Aanvoer woonkamer via 2 ventielen x 36 = 72 m3/h (Minimaal nodig in woonkamer bij 2 volwassenen en 2 kinderen : 100 m3/h)

- Af te zuigen uit keuken: 67 m3/h .

Er is ca. 144 m3/h aan aanvoer en afvoer nodig in de nominale stand. Dat kan deze WTW-unit van 400 m3/h riant doen. Tijdens koken zorgt een aparte afzuigkap (bestaand) voor extra afvoer.

Bij voorkeur regelen we de balans in met restrictieringen in de plenums. Dan weet je zeker dat de klant zelf de instellingen niet wijzigt. Maar deze klant wilde juist wel zelf de aanvoer naar de slaapkamers die maar zelfden worden gebruikt kunnen bijregelen. Dus daarom dat we hier “klassieke” ventielen hebben gebruikt die je op de ventielen zelf kunt inregelen.

Keuze type en merk WTW-unit

Hier is in nauw overleg met onze klant gekozen voor “klassieke” centrale balansventilatie:

Alle slaapkamers en woonkamer worden met verse lucht ingeblazen en de badkamer en WC en keuken worden afgezogen. In de ouderslaapkamer en woonkamer komt een draadloze CO2-bedieningsensor. Die zorgt dat er altijd voldoende wordt geventileerd, maar ook niet overmatig.

Alle bekende Nederlandse fabrikanten maken gewoon goede WTW-units. De nieuwste modellen zijn compleet “from scratch” opnieuw ontworpen. Belangrijke ontwikkeling is dat de ouderwetse wat ik noem “hamsterwieltjes” zijn vervangen door doorontwikkelde ventilatoren. Die zijn veel stiller, zuiniger en de flow wordt continu gemeten, zodat bijvoorbeeld een verstopt filter niet ervoor zorgt dat de opbrengst vermindert en de aan- en afvoer altijd mooi in balans blijven.

In de renovatie-markt kiezen we graag voor de Orcon Ecomax: Die heeft nl. zowel voor de ingangen als de uitgangen op de bovenkant en aan de zijkant aansluitingen. Ook is links- en rechts snel in het werk om te draaien. Dit geeft je maximale ontwerpvrijheid en de meest logische leidingloop (=stiller, minder ruimtebeslag, etc.).

Vaak kiezen we ook voor "omgedraaide" systemen, zoals de Quality Flow van Itho. Dan zuig je alle ruimtes af, en gebruik je heel slim het trapgat als aanvoer van je verse lucht. Lees hier hoe we dit systeem toepasten in een andere jaren '50 woning: www.plushuis.nu/van jaren '50 naar een Plushuis  

Onlangs pasten we in voor het opwaarderen van een huis uit 2015 met ventilatiesysteem "C" (met "tochtroosters") naar een echt Plushuis met systeem "D" (balansventilatie) voor het Mixflow-systeem, de nieuwste ontwikkeling van Brink. 

Soms kies je in nauw overleg met de klant een ander merk dat compacter of goedkoper is, minder capaciteit heeft of meer "toeters en bellen", etc. Zoals gezegd kunnen we met alle merken prima uit de voeten. 

Uitvoering: puzzelen maar!

Tot zover de theorie, nu komt de Grote Puzzel!

Dit vind ik misschien nog wel het alllerleukste onderdeel van mijn werk: Op een zo slim mogelijke manier de slangenroute maken, slim als in goedkoop, snel, eenvoudig an te leggen, weinig in het zicht, stil, goed te onderhouden, nog iets vergeten?

Dit is een uitdagende puzzel die ik graag met onze klanten en de aannemer en installateur samen maak. De bewoners kennen als geen ander hun geheime koofjes en offeren met plezier hun schoorsteenkanaal op als ze weten wat het hun gaat opleveren aan wooncomfort. "Een mooie aanleiding om nu eindelijk die stinkende en ongezonde houtkachel eruit te knikkeren!"  We hebben dan een goed "exit-schoorsteen-gesprek" gehad: zie deze blog: www.plushuis.nu/exit schoorsteen

Per ventiel mag je max. 75 m3/h afzuigen en max. 50 m3/h inblazen. In de nominale stand is dit ca. 30-35 m3/h inblazen. Dat doen we meestal met kunststof slangen uit 1 stuk die zeer glad zijn van binnen. Er zijn diverse fabrikanten (Burgerhout, Buva, Ubbink, etc) met ver doorontwikkelde "plug&play"-systemen met ronde en ovale slangen. Die slangen komen samen in zogenaamde “plenums”, dat zijn verdeelkasten met daarin de restrictieringen om de flow per slang in te regelen.

De kunst is om die slangen zo slim mogelijk vanaf de WTW-unit bij de vertrekken te krijgen. In deze casus was mijn oorspronkelijke idee om via de vlieringvloer door de inbouwkasten naar de keuken en WC te gaan. Dit werd afgeschoten door de aannemer: er zat een sprong in de muren waardoor dat niet zou gaan lukken. Daarom zijn nu de slangen via een koof in de badkamer naar de keuken, WC en woonkamer gevoerd.  

Naar beide slaapkamers gaat elk 1 slang van ø90 en naar de woonkamer 2 slangen. Alle 4 de inblaasventielen zijn geplaatst in de inbouwkasten (let daarbij op voldoende overstroom om de deuren heen!).

Voor de woonkamer is beschikbaar aan verse lucht bij nominale stand 2 van WTW: 2 x 30 m3/h. Dat is genoeg voor de eerste 3 uur met 2 volwassenen en 2 kinderen. Daarna gaat de WTW optoeren naar max. 100 m3/h. 

Die 100 m3/h is eigenlijk te veel om over 2 ventielen in te blazen zonder daar geluid te gaan krijgen.

Dit is zoveel mogelijk tegengegaan door het plaatsen van 2 flexibele dempers naar de 2 ventielen in de woonkamer en naar de slaapkamers. Je kunt je daarnaast afvragen hoe vaak het voorkomt dat er 2 volwassenen en 2 kinderen langer dan 3 uur in de woonkamer zijn (en dat er dan ook nog tegelijkertijd mensen liggen te slapen!).

Afvoer uit WC op de begane grond (i.c.m. kelder) en de keuken gaat via een koof in badkamer. Badkamer zelf afgezogen via vlieringvloer. Boven het verlaagde plafond in de WC is een gat ø100 geboord naar een koofje in de naastgelegen keuken. Via het plafond boven de WC is doorgestoken met een T-splitsing naar de kelder, zodat daar het raam ook volledig dichtgezet kan worden: De kunst van het weglaten!

De WTW-unit op zolder krijgt zijn aanvoer van verse lucht door een buis van EPP ø150 mm door het oostdak. De afvoer van afgewerkte lucht gaat door het westdak. Let op: Deze aan- en afvoer dienen altijd thermisch en dampdicht geïsoleerd te zijn! Afvoer condens uit de WTW-unit gaat via een tuinslang naar de kruipruimte. (We plaatsen de WTW-unit ook vaak in de kelder. Sinds het afscheid van de weck-flessen is daar vaak ruimte genoeg). 

! Belangrijk! Neem direct ook maatregelen om de kierdichting te verbeteren!

Zoals gezegd in de eerder genoemde blogs moet je tegelijkertijd met de aanleg van balansventilatie ook serieus met kierdichting aan de slag. Denk hier niet te gemakkelijk over! (uitroepteken). We komen op dit vlak een hoop gepruts tegen in het veld (Duct-tape valt na een paar maanden gegarandeerd van je pijperij af!). De aannemer die hier het bouwkundige deel heeft uitgevoerd weet door zijn nauwe samenwerking met ons inmiddels heel goed waar hij op moet letten.

Door hem zijn aangepakt:

- Ramen WC en kelder dichtgezet (een 3W LED is prima alternatief!);

- Voordeur opgedikt en nieuwe rubbers geplaatst (BuVa Solid Seal);

- Badkamerwanden opgedikt naar Rc 5 en ventilator verwijderd;

- In uitlaat wasdroger en afzuigkap terugslagkleppen geplaatst;

- Zolderluik kierdicht gemaakt.

Blije klant

De klant die ons idioom als volger op Twitter @Plushuis goed kent stuurde elke avond tijdens de uitvoering berichtjes “Het wordt hier elke dag meer en meer #AltijdLente!”

Kijk, daar doen we het dus voor!